نام اختصاری:  VBG or ABG

سایر نام ها: گازهاي خون شرياني / وریدی

بخش مورد انجام : بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون كامل هپارينه

حجم نمونه مورد نیاز:   3-5 ml

شرایط نمونه گیری: محدوديتي در مصرف مايعات و غذا وجود ندارد.

ملاحظات نمونه گیری:

 1. مي توان از شريان هاي راديال، براكيال و يا فمورال استفاده نمود.

2. محل خون گیری شریانی را با ماده ای آنتی سپتیک مانند الکل یا پویدون آیوداین به دقت تمییز کنید.

3. 0.5میلی لیتر لیدوکاین به پوست محل خون گیری تزریق نمایید.

4. یک سوزن شماره 20 را به سرنگ حاوی 0.2 میلی لیتر هپارین متصل کنید.

 5. پس از خونگيري 5 – 3 دقيقه محل خونگيري را بفشاريد.

6. هواي اضافي داخل سرنگ را كاملا خارج كنيد.

7. نمونه گیری از خون شریانی یا وریدی را مد نظر داشته باشید.

 8. اگر زمان انعقاد خون بیمار غیرطبیعی است یا بیمار داروهای ضد انعقاد مصرف می نماید، به مدت طولانی تری (تقریباً 15 دقیقه) محل را بفشارید.

9.  نمونه بر روی یخ انتقال یابد.

موارد عدم پذیرش نمونه: نمونه لخته شده مورد قبول نمی باشد.

شرایط نگهداری: بهترين زمان براي انجام تست تا 15 دقيقه پس از نمونه گيري مي باشد ولي نمونه ها تا 1 ساعت در دماي 4 درجه سانتي گراد تقريبا پايدار مي باشد.

کاربردهای بالینی: اين تست اطلاعات ارزشمندي به منظور ارزيابي كارايي تبادل گازهاي ريوي،  بررسي كاركرد سيستم تنفسي، وضعیت هومئوستاز الکترولیتها و تعيين سطح اسيد و باز متابولیک (کلیوی) و تنفسی (تهویه ای) و پايش درمان تنفسي در اختيار قرار مي دهد.

مقادیر طبیعی:

PH

بزرگسالان / کودکان: 7.45- 7.35      نوزادان: 7.49-7.32         2 ماهگی تا 2 سالگی: 7.46- 7.34

PH وریدی: 7.41- 7.31

PCO₂

بزرگسالان / کودکان:  mmHg 45- 35      کودکان کمتر از 2 سال: mmHg 41-    26    

PCO₂ وریدی: mmHg 50- 40

HCO₃^-

بزرگسالان / کودکان:  21-28mEq/L       نوزادان / اطفال:  16-24mEq/L

PO₂

بزرگسالان / کودکان80 -100 mmHg :     نوزادان60 -70 mmHg :    

PO₂  وریدی 40-50 mmHg :

اشباع O₂

بزرگسالان / کودکان:  100%- 95%         کهنسالان: 95%         نوزادان: 90%- 40%         

 

محتوی O₂

شریانی     vol% 22-     %15

وریدی   22   vol%-% 11

زیادی باز

2 mEq/L± 0

 

تفسیر: محدوده بحرانی

PH: <7.25,/ >7.55

↑:  آلکالوز متابولیک: هیپوکالمی، هیپوکلرمی، کشیدن مداوم مقدار زیادی شیره معدی، استفراغ مزمن، آلدوسترونیسم، استفاده از دیورتیکهای مرکوریال.

آلکالوز تنفسی: حالات هیپوکسی مانند نارسایی مزمن قلبی، فیبروزکیستیک، مسمومیت با منوکسید کربن، آمبولی ریوی، شوک، بیماری های حاد و شدید ریوی، اضطراب، درد، بارداری؛ این حالات غالباً با افزایش تهویه همراه است و به دنبال آن CO₂ دفع می گردد.

↓ : اسیدوز متابولیک: کتواسیدوز، اسیدوز لاکتیک، اسهال شدید، نارسایی کلیوی؛ در این حالات یون های بازی اصلی دفع می شوند و یونهای اسیدی به طور نسبی افزایش می یابد و اسیدوز بوجود می آید.

اسیدوز تنفسی: نارسایی تنفسی. افزایش PCO₂ موجب اسیدوز می شود.

 

PCO₂: <20, >60

↑ : COPD(برونشیت، آمفیزم) یا سندرم پیک ویکی، زیاده روی در مصرف داروهای خواب آور، ضربه به سر، کاهش تهویه موجب افزایش سطح PCO₂ می شود. 

↓ : هیپوکسی، آمبولی ریوی، اضطراب، درد، بارداری؛ در اثر این محرک ها سرعت تهویه بیشتر می شود و سطح PCO₂ کاهش می یابد.

 

 

HCO₃^-: <15, >40

↑: استفراغ مزمن یا کشیدن مداوم مقدار زیادی شیره معدی، آلدوسترونیسم، استفاده از دیورتیکهای مرکوریال، COPD. یونهای HCO₃^- برای جبران کاهش تهویه (PO₂ بالا) افزایش می یابند. این پدیده جبرانی در اسیدوز تنفسی بوجود می آید.

↓: اسهال مزمن و شدید، استفاده طولانی از دیورتیکهای لوپ، روزه داری، کتواسیدوز دیابتی، نارسایی حاد کلیوی.

PO₂: <40(شریانی)

↑ : پلی سیتمی، افزایش اکسیژن استنشاقی، افزایش تهویه. با افزایش اکسیژن حبابچه ای به علت افزایش سرعت تنفس و زیاد بودن اکسیژن در هوای استنشاقی، مقدار O₂ و PO₂ افزایش می یابد.

↓ : کم خونی ها، توپی مخاطی، اسپاسم برونش، آتلکتازی، پنوموتوراکس، ادم ریوی،ARDS، بیماری محدود کننده ریوی، نقایص دیواره دهلیز یا بطن قلب، آمبولی، خفگی، کاهش شدید تهویه مانند زیاده روی در مصرف داروهای خواب آور یا خواب آلودگی عصبی. بدون تبادل هوا، سطح PO₂ سقوط می نماید.

اشباع O₂:  % 75 یا کمتر

↑ یا ↓همانند PO₂

زیادی باز±3 mEq/L :  

 

عوامل مداخله گر:

1.       استنشاق منوکسید کربن موجب افزایش سطح کربوکسی هموگلوبین می شود و اشباع اکسیژن به طور کاذب افزایش می یابد.

2.    استفاده از داروهای مخدر یا آرامبخش و خواب آور، تنفس را مهار می کند. دوز بیش از حد این دارو ها موجب کاهش تهویه ریوی در افراد طبیعی می شود.

توضيحات :

استنشاق منوكسيد كربن موجب افزايش سطح كربوكسي هموگلوبين مي شود و اشباع اكسيژن را به طور كاذب افزايش مي دهد. در بيماران انسدادي مزمن ريوي (COPD) ، سطح ‍‍CO₂  عامل تحريك تنفسي نمي باشد و در عوض سطح O₂ محرك است. اگر مقدار زيادي اكسيژن به اين بيماران داده شود، تحريك تنفسي ديگر انجام نمي شود و دچار كاهش تهويه مي گردند. استفاده از داروهاي مخدر- آرامبخش و خواب آور، تنفس را مهار مي كند.

قبل از نمونه گيري ABG، آزمون آلن را به منظور بررسي گردش خون جانبي انجام دهيد. بدين منظور دو شريان راديال و اولنار را در حالي كه بيمار مشت خود را محكم بسته، هم زمان مسدود نمائيد. از بيمار بخواهيد دست خود را شل نمايد و منتظر شويد تا كف دست و انگشتان سفيد شود. سپس فشار را فقط از روي شريان اولنار برداريد. مدت 15 دقيقه صبر كنيد، سپس وضعيت دست را از نظر قرمزي ناشي از پر شدگي مجدد مويرگ ها بررسي نمائيد. در چنين وضعيتي آزمون آلن مثبت است و نشان مي دهد كه شريان اولنار به تنهایی قادر به تأمین خون تمام مي باشد. در صورتيكه در مدت 15 ثانيه قرمزي پديد نيايد، آزمون آلن منفي است و نبايد از شريان راديال استفاده نمود. خون شریانی را نباید از دستی که دارای فیستول یا شانت AV می باشد، گرفت.

منابع:

1. کتاب جامع تجهيزات ازمايشگاهي و فراورده هاي تشخيصي دکتر حميدرضا سقا و همکاران- نشر میر

2. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي